آفت دهانی
آیا تا به حال درد و سوزش روی زبان یا لثه‌های خود احساس کرد‌ه‌اید؟ اگر این طور است، حتما تا مدت‌ها آب خوش، ببخشید، غذای خوش‌مزه از گلوی‌تان پایین نرفته است و هر بار تا عمق سرتان درد گرفته است؟ چیزی درباره آفت شنیده‌اید؟
آفت دهان هم مانند هر نوع زخم دیگری، نوعی ضایعه است که به علت از بین رفتن بخشی از پوشش داخلی دهان یا لثه و در قسمت داخلی گونه‌ها به وجود می‌آید و به‌طور معمول در خانم‌ها بیشتر است. در مجموع، حدود یک پنجم مردم جامعه به آن مبتلا می‌شوند. اگر چه افراد در هر سنی در معرض ابتلا به آن هستند ولی در 10 تا 40 سالگی شایع‌تر است.علت و عوامل بروز
پزشکان با توجه به تجربه طبابت خود ممکن است هر روز با عامل جدیدی مواجه شوند. به‌طور معمول، عوامل گوناگون به طور موضعی یا سراسری در بدن عمل می‌کنند. آلرژی به غذا و دارو، استرس جسمی و فشار عصبی از علل شایع بروز آفت دهان هستند اما اطلاعات موجود، متناقض‌اند و علت اینکه آلرژی یا استرس موجب آفت می‌شود، مشخص نیست. در بسیاری از مواقع، آسیبی که از دندان‌ها به پوشش سطح داخلی گونه‌ها وارد می‌شود، عامل به وجود آمدن آفت است. این آسیب‌ها ممکن است هنگامی که لقمه بزرگی را می‌جویم یا با دهان پر از لقمه غذا صحبت می‌کنیم ایجاد شوند.
خوب است بدانید که یکی از علت‌های آفت‌های مکرر دهان، همین گاز گرفتن سطح داخلی گونه‌ها است. باید روش جویدن را اصلاح کنیم و یا اگر مشکلات دندان وجود دارد، آن را برطرف کنیم. برخی تصور می‌کنند که از علل و عوامل اصلی ابتلا به آفت دهان، وجود ویروس تبخال و ابتلا به این عارضه است در حالی که ویروس هرپس که عامل تبخال است، هرگز از ضایعات آفتی به دست نیامده است. اگر چه هر عاملی که موجب ضعف دستگاه ایمنی می‌شود مانند بیماریهای شدید یا طولانی مدت، ممکن است موجب بروز تبخال منتشر و همچنین باعث بروز آفت شدید و منتشر شود. بد نیست بدانید که شدت ضایعات آفت دهان در برخی از بانوان پیش از شروع دوره ماهانه بیشتر می‌شود و همچنین برخی از ضایعات آفت در مادران باردار در سه ماهه سوم برطرف می‌شود. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که نیکوتین ممکن است تاثیر مفیدی در رفع زخم‌های آفتی دهان داشته باشد. در یک بررسی محدود، به تعدادی از بیماران، قرص‌های حاوی نیکوتین داده شد و پژوهشگران مشاهده کردند که این بیماران بهبود یافتند.
از همه رنگ، از همه نوع
در بررسی و معاینه بیماران به طور معمول سه نوع آفت وجود دارد:
* آفت‌های کوچک که بیشترین نوع‌اند و در 80 درصد موارد وجود دارند، یکی دو هفته می‌مانند و درد کم تا متوسطی دارند و جای زخم نمی‌گذارند و رفع می‌شوند.
* آفت‌های تبخالی شکل در 10 درصد موارد وجود دارند. مانند تبخال‌اند و متعدد و گروهی به وجود می‌آیند.
* آفت‌های بزرگ که اندازه آنها به چند سانتی‌متر می‌رسد و بهبودشان آهسته است و اگرچه تعدادشان کم است، اما بسیار دردناک‌اند. اغلب در انتهای سقف دهان (کام نرم) و بخشی از حلق که در مجاورت دهان است (حلق دهانی) به وجود می‌آیند و بهبود بیمار مبتلا به این نوع آفت، دو هفته تا یک ماه طول می‌کشد و ممکن است از خود آثاری برجای بگذارد..
آغاز ازکجا و پایان به کجا
آفت‌هایی که به طور مکرر و راجعه به وجود می‌آیند و استوماتیت آفتی یا التهاب پوشش داخلی دهان به علت آفت ایجاد می‌کنند، به طور معمول در چهار مرحله این کار را انجام می‌دهند
* مرحله اخطار یا هشدار: 24 ساعت طول می‌کشد و احساس گزگز شدن، درد و بی‌حسی و سوزش و سوزن‌سوزن شدن وجود دارد.
* مرحله پیش از زخم: 18 ساعت تا 3 روز طول می‌کشد و درد متوسط تا شدید وجود دارد. در نواحی که آفت به وجود می‌آید، ضایعه‌ای صاف یا برجسته با هاله قرمز در اطراف وجود دارد که با لایه‌ای خاکستری یا زرد رنگ پوشیده می‌شود.
* مرحله زخم: یک تا 16 روز طول می‌کشد و دو سه روز پس از اینکه ضایعات ایجاد شوند، به شدت دردناک‌اند.
* مرحله التیام: 4 تا 35 روز طول می‌کشد و موجب بهبود نسبی محل ضایعه می‌شود.
دو سوم بیماران در مدت 15 روز بهبود نسبی می‌یابند اما یک سوم آنها ممکن است تا 40 روز گرفتار باشند. نشانگانی وجود دارد به نام PFAPA که شامل تب دوره‌ای، آفت، التهاب و درد گلو و بزرگی غدد لنفاوی که در کودکان مشاهده می‌شود. هیچ بیماری شناخته شده‌ای با آن همراه نیست و مدت هر حمله راجعه آن 4 تا 5 روز است و حمله بیماری را می‌توان با یک بار مصرف قرص پرونیزولون به مقدار 2 میلی‌گرم برای هر کیلوگرم وزن کودک، در شروع بیماری، درمان کرد و اگر عارضه مکرر باشد، با عمل برداشتن لوزه، بهبود قطعی حاصل می‌شود. نوعی از آفت وجود دارد که به شکل زخم‌های بزرگ روی کام شیرخواران به وجود می‌آید. این نوع آفت که بدنار نامیده می‌شود، به علت تماس سر پستانک شیشه شیر یا پستانک با مخاط دهان به وجود می‌آید. تغییر در پستانک و تهیه نوعی از آن‌که شکل مناسب‌تری دارد، موجب بهبود می‌شود، اگرچه ممکن است جای زخم باقی بماند.
آنچه حس می‌کنید
گزگز یا سوزش، ممکن است یک روز قبل از بروز ضایعه آفت وجود داشته باشد. در دو تا سه روز اول، ضایعات به شدت دردناک است و فرد مبتلا به آفت در خوردن و صحبت کردن مشکل خواهد داشت.
آنچه می‌بینید
آفت به شکل ضایعه‌ای منفرد یا متعدد، کوچک، سطحی و با لبه‌های کاملا مشخص است که با یک لایه خاکستری رنگ پوشیده شده و هاله‌ای قرمز در اطراف دارد.
تشابه و تفاوت
برخی از ضایعات ممکن است با آفت مشابه باشد. این موارد شامل تبخال، برفک، آنژین ونسان که نوعی عفونت و آبسه گلو است، زخم ناشی از ضربه و آسیب، کمبود ویتامین 12B یا اسید فولیک یا آهن است. درباره کمبود ویتامین نوشتیم، خوب است بدانیم که کمبود ویتامین‌های 1B، 2B و 6B از عوامل تشدید کننده آفت هستند.
چه کار کنیم؟
هدف از درمان، کنترل درد، کوتاه کردن زمان بهبود ضایعات و جلوگیری از ایجاد ضایعات جدید است. بسیاری از افراد به طور خودسرانه از کورتون خوراکی استفاده می‌کنند اما باید این دارو پس از مشاهده و تجویز پزشک، تهیه و مصرف شود و تنها در مراحل اولیه بیماری موثر خواهد بود. متاسفانه بیماری بسیاری از بیماران پس از قطع درمان، عود می‌کند. این گروه از بیماران باید در پی عارضه و مشکلی اصلی باشند که به ضعف دستگاه ایمنی منجر شده است و با تقویت دستگاه ایمنی و پرهیز از استرس، احتمال بروز آفت را کمتر کنند.
نویسنده : دکتر فاطمه حبیبی
